Šta je sve sporno u vezi sa „deklaracijom o klimi” koja se deli na društvenim mrežama?

Prethodne nedelje društvenim mrežama kružila je peticija nazvana „Svetska deklaracija o klimi” koju potpisuje „preko 1.100 (u pojedinim objavama navodi se i 1200) naučnika i profesionalaca“. Objave u kojima se navodi da su potpisnici ove peticije složni u oceni da „ne postoji klimatski vanredna situacija” počele su da se dele i na našem govornom području.

Šta je sporno u „Svetskoj deklaraciji o klimi”?

Peticija — među čijim potpisnicima se izdvaja Ivar Jever, norveško-američki fizičar i Nobelovac — objavljena je pre tri godine na inicijativu CLINTEL-a (Climate Intelligence Foundation) — holandske organizacije koja se od svog osnivanja 2019. godine povezuje sa naftnom industrijom i lobi grupama za fosilna goriva.

Osim poslovnih veza samog pokretača peticije, sporno je nekoliko ključnih tačaka — između ostalog, pitanje naučnog kredibiliteta potpisnika u oblasti klimatskih promena, odnosno njihovog empirijskog i teoretskog iskustva u klimatologiji ili analizi klimatskih podataka.

U takozvanoj „deklaraciji” iznosi se veliki broj opštih mesta u vezi sa „negiranjem klimatskih promena” koja su se godinama unazad mogla čuti u kampanjama povezanim sa naftnim kompanijama i interesima industrije fosilnih goriva.

U samom dokumentu peticije se tako često umanjuje uloga antropogenog faktora u klimatskim promenama u korist takozvanih prirodnih uzroka. Tekst deklaracije takođe sugeriše da su povećani nivoi ugljen-dioksida u atmosferi zapravo „dobra stvar”, kao i da globalno zagrevanje zapravo ne utiče na učestalost i intenzitet prirodnih katastrofa poput požara, suša i poplava.

Ko su potpisnici „deklaracije”?

Uprkos rastućoj listi od preko hiljadu potpisnika sa titulama profesora ili doktora, klimatolozi i stručnjaci za klimatske promene ističu da se pomenuta „deklaracija” ne može smatrati kredibilnom već „poslednjom iteracijom dezinformativne kampanje” koju je naučna zajednica u više navrata diskreditovala.

Štaviše, navode stručnjaci, većina potpisnika deklaracije uopšte nema klimatološkog iskustva.

Među potpisnicima peticije, ističe klimatski novinar Dejv Veter, nalazi se najmanje osam sadašnjih ili bivših zaposlenih u naftnoj kompaniji Shell.

When you scroll down the list of signatories, you’ll note that few come from climate-related disciplines. A notable number are from the oil and gas industry. Eight are either current or former Shell employees. 5/

— Dave Vetter (@davidrvetter) August 19, 2022

Čak i Norvežanin Ivar Jever, okarakterisan kao neka vrsta zaštitnog lica deklaracije, nije klimatolog već fizičar. Činjenica je da je Jever za otkriće tuneliranja elektrona u superprovodnicima dobio Nobelovu nagradu za fiziku 1973. godine, međutim, ne može se smatrati stručnjakom za pitanja klime.

„Gledajući listu potpisnika, vidimo inženjere, doktore medicine, geologe nafte, dok stvarnih naučnika za klimu nema“, kaže klimatolog  Zik Hausfater za portal Inside Climate News. Hausfakter je proveo najmanje deceniju analizirajući prednosti i ograničenja klimatskih modela — kompjuterskih simulacija korišćenih za predviđanje porasta nivoa ugljen-dioksida na Zemlji i njegovog uticaja na globalne temperature i životnu sredinu.

Šta kažu empirijska istraživanja i klimatski modeli?

Recenzirana studija iz 2019. godine otkrila je da je većina klimatskih modela korišćenih za predviđanje prosečne površinske temperature Zemlje između 1970. i 2017. godine — maltene identična sa realnim podacima.

Od 17 klimatskih modela koje je tim proučavao, uključujući nekoliko koje je razvila NASA, 10 je predvidelo ishode koji su bili u skladu sa stvarnim zapažanjima. Drugim rečima, čak i najrudimentarniji modeli iz ranih 1970-ih su se poklapali sa realnim čitanjima temperature u rasponu od skoro 40 godina.

Analiza iz 2013. godine pokazala je da oko 97 odsto od 12 hiljada recenziranih istraživanja o klimatskim promenama zaključuje da se klimatske promene dešavaju kao direktna posledica ljudskog delovanja, odnosno, izvan onoga što bi se smatralo „posledicom prirodnih uzroka”.

Studija iz 2021. godine objavljena u časopisu Environmental Research Letters, analizirala je 88.125 recenziranih studija o klimatskim promenama od kojih je čak 99,9 odsto iznelo isti zaključak kao studija iz 2013. godine — klimatske promene i ubrzano globalno zagrevanje nisu posledica prirodnog, već direktno antropogenog faktora.

Ne samo da su klimatski modeli opsežno procenjivani tokom decenija, već je „nauka o klimi u ovom trenutku jedna od najstrože testiranih nauka u istoriji”, ističe fekt-čeker klimatskih dezinformacija Majkl Ku.

Brendan DeMel, izvršni direktor organizacije DeSmog koja se bavi raskrinkavanjem dezinformacija u vezi sa klimatskim promenama, istražuje CLINTEL od 2019. godine kada ovu organizaciju osnivaju penzionisani profesor geofizike Gus Berkhaut koji je karijeru započeo u kompaniji Shell i novinar Marcel Krok. DeMel između ostalog ističe da je ova organizacija distribuirala gotovo identične peticije skoro svake godine od svog osnivanja.

Istraživanja DeSmog-a otrila su da CLINTEL ima jake političke, poslovne i finansijske veze sa industrijom fosilnih goriva i uticajnim desničarskim i libertarijanskim istraživačkim centrima – poput Heartland i Cato Instituta – poznatih po negiranju globalnog zagrevanja i aktivnoj borbi protiv klimatskih aktivista i stručnjaka.

Ono što prošlonedeljnu kampanju čini drugačijom, navodi DeMel, je to što se „prirodno nastavila” na talas desničarskih protesta protiv kovid mera širom sveta organizovanih od strane istih grupa i istaknutih pojedinaca.

Nedavno objavljeno istraživanje pokazuje da su se dezinformacije o klimatskim promenama pojačano širile društvenim mrežama u poslednjih 18 meseci, što potvrđuju i analize Istinomera.

Naučni dokazi pokazuju da su klimatske promene prouzrokovane ljudskim aktivnostima, zaključak je svetskih naučnih organizacija poput Međuvladinog panela UN-a za klimatske promene, Nacionalne akademije nauka SAD i Kraljevskog društva Ujedinjenog Kraljevstva. Stručnjaci iz oblasti nauke o klimi složni su u oceni da su klimatske promene u značajnoj meri izazvane ljudskim emisijama gasova staklene bašte. „Svetska deklaracija o klimi“ se oslanja na naučno neitemeljene i netačne klimatološke tvrdnje i stoga donesi niz pogrešnih i nestručnih zaključaka.

O temi sporne deklaracije pisale su nedavno i kolege iz Faktografa.

Naslovna fotografija: Unsplash