Incident sa američkim sportistom i talas dezinformacija o vakcinama

Neutemeljena teza o povezanosti vakcinacije sa smrću pojedinih javnih ličnosti ponovo je preplavila društvene mreže nakon što je početkom godine, Damar Hamlin (24), američki fudbaler NFL tima Bafalo Bils, kolabirao na terenu pred milionskim auditorijumom.

Hamlin je doživeo zastoj srca za koji se sumnja da je u uzrokovan aritmijom nakon snažnog udarca u grudni koš (commotio cordis). Hamlin je sada u dobrom stanju i nalazi se na kućnom lečenju. Zvanično se njegovo stanje ne vezuje sa njegovim vakcinalnim statusom.

Međutim, predvodnici teorija zavere i širenja antivakcinalnih stavova, nisu stali. Voditelj Foks televizije, Taker Karlson posvetio je segment svoje emisije za ponovno širenje dezinformacija.

„Kardiolog Piter Mekala i istraživač Panagis Polikretis istražili su ovaj trend (srčanih smrti) u evropskim sportskim ligama. Otkrili su da je pre kovida i vakcina protiv kovida-19, u tim sportskim ligama, bilo otprilike 29 srčanih zastoja godišnje. Od kada je započeta kampanja vakcinacije protiv kovida, zabeleženo je više od 1.500 srčanih zastoja u tim ligama, od kojih je dve trećine bilo fatalno“, navodi Karlson u emisiji od 3. januara.

Karlson, koji nije ni imunolog, ni kardiolog niti epidemiolog, naveo je, naizgled, veoma uznemirujuću statistiku. Kao izvor, međutim, on ne navodi nijedan relevantan izvor, već pismo koje su Mekala i Polikretis poslali uredniku časopisa Scandinavian Journal of Immunology krajem 2022. godine.

U tom pismu se tvrdi da je u periodu od januara 2021. do decembra 2022. godine, „1598 sportista pretrpelo srčani zastoj, od kojih je 1101 bilo sa smrtnim ishodom“. Autori pisma, kao primarni izvor ovih brojki koriste proizvoljni spisak umrlih sa bloga anonimnih autora goodsciencing.com. Recenzirana studija ili istraživanje koje prikazuje pomenutu statistiku ne postoji.

Pored toga, detaljnija analiza spiska sa pomenutog bloga, pokazuje da se na njemu nalazi širok dijapazon ljudi granično povezanih sa nekom sportskom aktivnošću — studenti, treneri, penzioneri, profesionalci. Pojedini „mladi sportisti“ sa spiska imaju i preko 80 godina života.

Spisak tako uključuje ljude koji su preminuli zbog posledica saobraćajne nesreće, kancera, predoziranja narkoticima, ali i one koji su izvršili samoubistvo.

Ono što se na listi ne nalazi — u skoro svim slučajevima — jeste vakcinalni status preminulih, ali ni dokaz bilo kakve uzročno-poslednične veze vakcina i smrti sportista.

Dodatno, nemali broj smrtnih slučajeva navedenih na spisku desile su se pre nego što su vakcine postale dostupne starosnoj kategoriji navedene osobe.

Nepouzdan izvor i „babe i žabe“ poređenje

Drugi problematični deo pisma, pored nerelevantnog izvora, jeste poređenje prethodno pomenutog spiska sa brojem od 29 iznenadnih smrti godišnje među sportistima, objavljenog u radu iz 2006. godine. U samoj studiji posmatrani su smrtni slučajevi koji su objavljeni isključivo u stručnoj literaturi na engleskom jeziku tokom perioda od 38 godina.

Dve brojke — jedna sa bloga, druga iz rada iz 2006. godine — dobijene su koristeći različite kriterijume za starost, sportski angažman, uzrok smrti, ali i izvore koji se koriste za evidentiranje smrti.

Good Sciencing blog „broji” smrtne slučajeve koje su se desile iz bilo kog razloga i za sve uzraste među onima koji su u medijskim izveštajima navedeni kao osobe povezane sa sportom — od profesionalnih sportista, planinara, penzionera, studenata i trenera.

U radu iz 2006. prebrojane su iznenadne srčane smrti među sportistima mlađim od 35 godina koje su se pojavile u akademskoj literaturi na engleskom jeziku od 1966. do 2004. godine.

Dakle, poređenje tih brojeva nije adekvatno za iznošenje jasnog naučnog zaključka jer mere različite stvari.

Prisutna je, takođe, i značajna razlika u izvorima koji se koriste za evidentiranje broja umrlih.

Kako je brojka iz rada iz 2006. izvučena samo iz smrtnih slučajeva prijavljenih u akademskoj literaturi, ukupan broj koji se u njemu navodi je u velikoj meri ograničen. U samom radu se navodi da je njegovo „najvažnije ograničenje“ to što se bazira na slučajevima iznenadne srčane smrti kod mladih sportista „koje su objavljene u recenziranim studijama i stoga je konačan broj svakako potcenjen“.

Iako je poređenje koje prave besmisleno, Taker ostavlja lažni utisak da je došlo do porasta smrtnih slučajeva sportista od kada su vakcine protiv kovida postale dostupne.

Međutim takva povezanost nema utemeljenja u realnosti koliko ni u naučnim dokazima.

Naslovna fotografija: Canva