Rat u Ukrajini u medijskoj senci „rata“ na Kosovu
Ova godina se završava u velikom stilu - “pobedom Vučića i Srbije”, koju su provladini mediji jednoglasno i slavodobitno proglasili nakon puštanja dvojice Srba iz “šiptarskog kazamata”. Time je, za sada, stavljena tačka na dvadesetodnevne barikade i krizu na severu Kosova, o kojoj se najviše izveštavalo u decembru, ali i poslednjih pet meseci. Rat u Ukrajini pao je u drugi plan, a srpski mediji su - uz dominantan antizapadni narativ, nastavili da veličaju Rusiju, ali ne toliko otvoreno kao prethodne četiri godine, pokazuju rezultati Crtinog godišnjeg monitoringa medija.
Rat u Ukrajini značajno je promenio izveštavanje medija u Srbiji. Za razliku od prethodnih godina kada su od svih stranih aktera najveću vidljivost imale Sjedinjene Američke Države, na prvom mestu u prethodnih 12 meseci bila je Rusija, zaključili su Crtini posmatrači.
Veličanje Rusije nije bilo toliko otvoreno kao prethodne četiri godine, ali je ona i dalje daleko pozitivnije predstavljena nego EU, SAD i NATO.
Pozitivno izveštavanje primetno je i u slučaju Kine, iako su dešavanja u Ukrajini potpuno marginalizovala njeno prisustvo u domaćim medijima. Ono što se nije promenilo je način na koji su predstavljeni EU, SAD i NATO, pa je medijsko izveštavanje ostalo dominantno antizapadno orijentisano.
Za razliku od prvih nekoliko meseci ruske agresije, kada je rat u Ukrajini bio glavna tema u medijima, kraj leta u fokus vraća domaće teme. Od avgusta, kada je situacija na Kosovu počela da se komplikuje, rat u Ukrajini pada u drugi plan.
Srbi kao žrtve albanskog terora
Za formiranje preovlađujućeg narativa o Kosovu najzaslužniji su bili predstavnici vlasti, posebno predsednik Aleksandar Vučić, ali i sami mediji. Poruke zvaničnika u medijima su najčešće bile poduprte izjavama analitičara i eksperata (poslednje Crtino istraživanje javnog mnjenja pokazalo je da 39 odsto građana najviše uvažava stručnjake, više nego bilo koje druge aktere i izvore informacija).
Zapaljivom retorikom i stavljanjem Srbije u poziciju žrtve, mediji su na senzacionalistički način izveštavali o dešavanjima na Kosovu, često šireći manipulacije i predstavljajući srpsku stranu kao orijentisanu na dijalog i mir. U fokusu su gotovo u potpunosti bili srpska zajednica na severu Kosova, njihova borba za očuvanje nacionalnog identiteta i prisustvo srpske države na tom prostoru. Nasuprot tome, kosovski Albanci opisivani su kao strana koja izaziva sukobe, ne poštuje dosadašnje sporazume, povlači jednostrane poteze i teroriše Srbe.
U kontekstu Kosova, Evropska unija je strani akter koji se najčešće pominje, a zajedno sa NATO alijansom se najnegativnije predstavlja. Brisel vrši pritisak na Srbiju da prizna Kosovo i ucenjuje nas (neizvesnim) ulaskom u EU, bile su preovlađujuće poruke u medijima. Osim toga, kao posrednik u dijalogu, EU je okarakterisana kao „slaba“, „nesposobna“ da vodi dijalog i da natera Kosovo da sprovodi stare sporazume, te da zaustavi agresiju na Srbe.
Često se kao partner EU pominju SAD i njihov veći autoritet i kapacitet da spreče jednostrane poteze Kosova. Za medije je, međutim, bilo važnije da ukažu da je Kosovo američka tvorevina i da će SAD učiniti sve da omoguće njegovu nezavisnost.
Iako se u kontekstu Kosova predstavlja isključivo pozitivno, Rusija je u medijima dvostruko manje vidljiva od EU. Srpski političari i mediji zajedno su kreirali imidž Ruske Federacije kao zaštitnice rezolucije 1244 UN. NATO je po zastupljenosti u medijima na pretposlednjem mestu kada je reč o Kosovu. Često se podseća na NATO „agresiju“ na Srbiju 1999. godine, nakon koje su se srpska vojska i policija povukle sa Kosova.
Manipulacije o Kosovu i ratu u Ukrajini
Pored rata u Ukrajini, tema Kosova je za medije u Srbiji bila najplodnije tle za širenje manipulacija. S jedne strane je prenaglašavana opasnost koja preti Srbima na Kosovu, a s druge strane su srpska država i predsednik Vučić promovisani kao njihovi zaštitnici. Manipulacije su pretežno bile obojene antizapadnim tonovima, a njihova svrha je bila da pokažu kako Kosovo uz pomoć Zapada teroriše Srbe.
Lako su se širile i manipulacije koje širi Rusija, a mahom su bile bazirane na tvrdnji da su Srbija i Rusija u sličnoj poziciji i da imaju zajedničkog neprijatelja. Njihov cilj je, između ostalog, bio da se Zapad predstavi kao strana koja želi da uništi Rusiju, na isti način na koji je rasturena Jugoslavija.
Posmatrači Crte su od početka januara do kraja decembra obradili više od 45.000 medijskih priloga u kojima se pominju EU, SAD, NATO, Rusija i Kina i to u oblastima koje se tiču unutrašnje i spoljne politike, ekonomije, vojske, zdravstva i kulture. Monitoring medija se sprovodi na reprezentativnom uzorku koji obuhvata četiri televizije sa nacionalnom pokrivenošću – RTS 1, Pink, Prva i Hepi (na kojima su praćene centralne vesti i prelistavanje štampe u okviru jutarnjeg programa), četiri najtiražnija lista – Informer, Blic, Večernje novosti i Kurir, kao i četiri politički najaktuelnija portala – blic.rs, kurir.rs, novosti.rs i b92.net.
Naslovna fotografija: Istinomer
