Kako je fotografija proterivanja Bošnjaka iz Žepe završila na obeležavanju godišnjice Oluje?
Obeležavanje 28 godina od hrvatske akcije „Oluja” i jedna fotografija na bini – fotografija žene koja drži bebu. Za organizatore ceremonije i rukovodstvo Srbije i Republike Srpske, tu ženu i njeno dete proterali su iz Hrvatske u avgustu 1995. godine. Porodica sa slike jeste proterana, ali ne iz Hrvatske, već iz enklave Žepa u istočnoj BiH koju su u julu iste godine zauzele srpske snage. Tada tromesečna beba, a danas 28-godišnja Nermina Mujkić potvrdila je to i u razgovoru za Istinomer.
Centralni događaj povodom 28 godina od hrvatske akcije „Oluja“ organizovan je u Prijedoru, uz prisustvo državnog vrha Srbije i rukovodstva Republike Srpske. Ceremoniji je prisustvovalo i sveštenstvo na čelu sa patrijarhom Porfirijem, ali i veliki broj građana. Svi oni su, na bini iza govornika, a među njima i predsednika Srbije Aleksandra Vučića i predsednika RS Milorada Dodika, videli fotografiju žene koja u naručju drži bebu. Ta fotografija je, uz poruku „Oluja je pogrom“, trebalo da predstavlja žrtve ove akcije sprovedene u avgustu 1995. godine.
Akcija „Oluja“
Prema podacima Fonda za humanitarno pravo, tokom vojno-policijske operacije hrvatskih oružanih snaga, kojom je okončan četvorogodišnji sukob na teritoriji Hrvatske, prisilno je raseljeno oko 200.000 Srba, dok je oko 400 onih koji su odlučili da ostanu u svojim kućama ubijeno. (Izvor: FHP, 5.8.2021.)
Kako su detalji sa događaja počeli da se šire društvenim mrežama, na portalima i zvaničnim nalozima visokih zvaničnika Srbije i Republike Srpske, 28-godišnja Nermina Mujkić prepoznala je sebe i svoju majku na ekranu iza jednog od govornika, predsednika RS Milorada Dodika.
Mujkić je u komentaru ukazala na to da se zapravo radi o fotografiji koja svedoči o prisilnom raseljavanju bošnjačkog stanovništva iz enklave Žepa, u istočnoj BiH, koju su zauzele srpske snage. Sve ovo, a posebno da su na fotografiji ona i njena majka, Nermina Mujkić ispričala je i za Istinomer, precizno navodeći da je fotografija nastala 25. jula 1995. godine.
„Ta fotografija je nastala 25. jula 1995. godine prilikom iseljavanja bošnjačkog stanovništva iz Žepe. Generalno, koliko ja znam, tu je fotografiju uradio strani novinar koji se zadesio na tom mjestu. Iskreno, bila sam u šoku kada sam vidjela svoju fotografiju jučer, da je izašla na obilježju ’Oluje’. Malo sam još uvek u šoku, cijeli dan, jer ne mogu da vjerujem iskreno, gdje je beba od tri meseca, u suštini završila sa majkom i bratom koji sjedi do moje majke”, kaže Mujkić za Istinomer.
Naša sagovornica je fotografiju videla nekoliko sati nakon što je događaj u Prijedoru završen, a osim toga što je Istinomeru ispričala kada je i kako nastala, ona je navela i druge detalje.
„Dječak koji sedi pored moje majke je moj brat Ekrem Mujkić. On je u tom momentu imao 11 godina, ja tri mjeseca, a brat je bio ispred nas, koji je imao 13 godina. On je bio u transporteru sa ranjenicima jer je kao dijete od 13 godina ostao ranjen i noga mu je amputirana u Žepi, u vojnoj bolnici u Žepi”, naglašava Mujkić.
Ona je u razgovoru za Istinomer posebno istakla i to da nema ništa ni protiv koga, da poštuje svačiju veru i svaki narod, ali da su i ona i njena majka, i cela njena porodica, „stvarno povređeni”, pošto nisu očekivali da će svoju fotografiju videti iza predsednika RS Milorada Dodika.
Žepa – zaštićena, pa granatirana zona
U skladu sa Rezolucijama koje je usvojio Savet bezbednosti UN, 1993. godine Srebrenica i Žepa postaju zaštićene zone. U dosijeu pod nazivom „Šljivovica i Mitrovo Polje”, Fond za humanitarno pravo navodi da je „nakon osvajanja Srebrenice, Vojska Republike Srpske sredinom jula 1995. godine započela napade na Žepu”.
„VRS je 24. jula osvojila Brezovu ravan, koja se nalazila na samo 500 metara vazdušnom linijom od centra Žepe. U Bokšanici, nedaleko od Žepe, je zatim održan sastanak između Ratka Mladića i Hamdije Torlaka, predsednika Izvršnog odbora i člana Ratnog predsedništva Žepe. Na sastanku je Mladić ponovio zahtev vezan za razoružavanje i predaju svih vojno sposobnih muškaraca Žepe, dok je civilima obećao da će biti ’evakuisani’ ka Kladnju“, stoji u dosijeu.
FHP dodaje da je u naredna dva dana, VRS autobusima ka Kladnju „evakuisala“ oko 4.400 civila, te da je ova „evakuacija“ u predmetu Međunarodnog krivičnog suda za bivšu Jugoslaviju (MKSJ), okarakterisana kao „prisilno premeštanje stanovništva, odnosno kao zločin protiv čovečnosti”.
Nermina Mujkić, beba sa fotografije nastale 1995. godine u Žepi, potvrdila je za @IstragaB da su ona i njena majka Sabina na fotografiji koju su vlasti RS-a i Srbije koristile prilikom obilježavanja godišnjice Oluje. Foto1: Nermina Mujkić sa majkom Sabinom danas. Foto 2. Nermina… pic.twitter.com/VnyYT2ek0B
— Istraga.ba (@IstragaB) August 6, 2023
Portal Istraga.ba objavio je juče u toku dana original fotografiju koja je iskorišćena u Prijedoru. Obrnutom pretragom došli smo do teksta AFP-a iz 2017. godine, koji potvrđuje informaciju naše sagovornice da je autor strani novinar. Potpisani autor slike je foto-reporter Joel Robine. U opisu fotografije stoji „Evakuisane žene i deca sede u autobusu 26. jula 1995. dok ih voze bosanski Srbi iz pale enklave Žepa”.
Ovaj fotograf je radio za AFP od 1978. do 2005. godine i izveštavao je o konfliktima sa prostora bivše Jugoslavije. Izveštavao je i iz Gvatemale, Avganistana, Libana, Jermenije, Irana, Iraka, Kosova i drugih zemalja.
Sliku žene sa bebom su, inače, iskoristili i pogrešno potpisali i na sajtu Telegraf.rs 2020. godine u četiri teksta, odnosno dva teksta koja su potom prevedena na engleski. U prvom tekstu u naslovu stoji „Patnja prognanih Srba u ‘Oluji’ kroz potresne fotografije”, dok u drugom stoji „Dani srpskog stradanja koje Hrvatska već 25 godina slavi kao pobedu”. Kao izvor za sliku naveli su sajt Profimedia, na kom se može naći, kako na sajtu navode, 200 miliona različitih slika.
Nehotična greška
Ministarstvo rada i boračko-invalidske zaštite Republike Srpske saopštilo je juče popodne nakon što se javnost uzbunila, da prikazivanje fotografije Bošnjakinje iz Žepe u sklopu video-materijala koji je pratio obeležavanje 28 godina od srpskog stradanja u vojnoj akciji „Oluja“ predstavlja „nehotičnu i nenamernu grešku“ agencije iz Srbije koja je pripremala video materijal. (Izvor: Beta)
U saopštenju se navodi da je tu agenciju angažovalo Ministarstvo za rad zapošljavanje, boračka i socijalna pitanja Srbije, piše N1.
A onda je Srna objavila i izvinjenje agencije:
„Agencija ‘Pozitiv’ iz Beograda preuzela je u potpunosti odgovornost za nenamjernu grešku prilikom izrade multimedijalnih sadržaja za potrebe obilježavanja 28 godina od Pogroma ‘Oluja’ u petak, 4. avgusta, u Prijedoru i uputila izvinjenje svima kojima je time nanesena šteta i bol.”
Huškanje i manipulisanje istorijom
Dok prikazivanje fotografije na kojoj su bošnjačke a ne srpske žrtve verovatno jeste nehotični čin, odabir lokacije na kojoj se održavala centralna manifestacija obeležavanja „Oluje”, kao i poruke je su odande poslate su osmišljene i izrežirane.
Organizatori događaja rešili su da Dan sećanja za ubijene i prognane u „Oluji” bude održan baš u gradu u kome su se od 1992. do 1995. godine dogodili neki od najvećih zločina tokom ratova devedesetih, dok je u okolini Prijedora postojalo tri logora za bošnjačko stanovništvo – Omarska, Trnopolje i Keraterm, koje su organizovali policija i vojska Republike Srpske.
Sadašnji predsednik Republike Milorad Dodik objašnjavajući odluku da se baš ovde održi komemoracija izjavio je „da je Prijedor prihvatio prvi kolonu izbeglih Srba“.
„Sa područja Prijedora je stradalo više Srba nego drugih naroda ako se već prebrojavamo. A žrtva je žrtva i mi tu ne pravimo problem“, dodao je Dodik.
Pošto su, kako Dodik kaže, žrtve-žrtve, mogli smo onda da očekujemo da naši i zvaničnici Republike Srpske odaju počast i bošnjačkim žrtvama, međutim, sve i da su to želeli (a nisu, jer se nijedan od govornika nije osvrnuo na prijedorske žrtve), ne bi imali gde da to urade, jer vlasti Republike Srpske poslednjih deset godina ne dopuštaju postavljanje spomen ploče za decu žrtve rata u Prijedoru.
Ni na samoj manifestaciji nije bilo mesta za sve žrtve (sem na fotografiji koja je tu slučajno završila). Sa Dana sećanja na žrtve „Oluje“ čuli smo poruke o srpskom stradanju, ćutnji o srpskim patnjama, obećanja o srpskom zajedništvu, ali i licemerju i dvostrukim standardima velikih sila koje ne priznaju srpske žrtve. Očekivano, ni reči o srpskim zločinima.
Poruke iz Prijedora pratila su i pisanja medija i to, kao što smo i navikli sa još oštrijom retorikom.
Prošle godine pisali smo o zapaljivim naslovima, prekrajanju istorije, pozivanju na zločine iz Drugog svetskog rata koje su mediji danima „držali“ na naslovnim stranama.
Sličan scenario usledio je i ove godine.
Za to vreme, dok tražimo da drugi priznaju srpske žrtve, institucije Srbije stradale i proganane iz „Oluje“ ne prepoznaju kao civilne žrtve rata, dok se uporno ignorišu činjenice o prisilnoj mobilizaciji izbeglica po njihovom dolasku u Srbiju kao i o tome da izbeglice iz Krajine nisu bile dobrodošle u Srbiji. (Izvor: FHP)
