Pančevci u panici od građevinskog buma

Pančevo poslednjih godina doživljava svojevrstan građevinski „procvat“. Po podacima sa sajta gradnja.rs, u toku je izgradnja oko 50 stambenih objekata, dok je još najmanje 15 novih planirano u narednom periodu. Evidentna je i kontinuirano velika potražnja za stanovima, kao i skok cena nekretnina od skoro 50 odsto.

Osim naseljavanja stanovništva iz prigradskih i seoskih sredina, za Pančevo je u novije vreme specifičan i priliv stanovnika iz Beograda, podstaknut blizinom glavnog grada i znatno povoljnijim pančevačkim cenama kvadrata. Nevolja je u tome što intenzivna gradnja stambenih prostora nije praćena odgovarajućim razvojem infrastrukture, a to znači da ni novi ni stari Pančevci ne mogu da računaju na naročit kvalitet života.

Novi stambeni objekti najčešće se grade na parcelama porodičnih kuća koje su imale i svoja dvorišta. Dakle, na prostoru na kojem su živele jedna ili dve porodice, grade se stambeni kompleksi sačinjeni od nekoliko zgrada i višestruko se uvećava broj stanovnika.

Čega sve nema?

Investitori obezbeđuju uglavnom nedovoljan broj parking mesta za kupce stanova, te raste problem nedostatka parking prostora. Saobraćajnice nisu rekonstruisane u skladu s novim okolnostima, pa su usled većeg broja ljudi i vozila, veoma česte gužve u saobraćaju. Raspored gradskog i međugradskog transporta je nefleksibilan i ograničen i u javnom prevozu su gužve, posebno na liniji Pančevo – Beograd, sve nesnosnije. S obzirom na sve veću fluktuaciju putnika na relaciji Pančevo – Beograd, kapaciteti puta između dva grada više nisu dovoljni, pa su zastoji i udesi gotovo svakodnevni.

Deo opšte bolnice je renoviran, ali nisu povećani bolnički kapaciteti, niti su izgrađeni novi domovi zdravlja. Nije se povećao broj škola i vrtića (ako ne računamo privatne, za koje grad Pančevo ne daje subvencije roditeljima za čiju decu nema mesta u državnim obdaništima).

Čari džentrifikacije

Kao što je već rečeno, stambene zgrade najčešće niču na parcelama na kojima su bile manje kuće. Vlasnici parcela u zamenu obično dobijaju jedan ili više stanova u novoizgrađenim objektima. Problem nastaje kada na parceli pored one koja je prodata, građani nastave da žive u svom starom domu.

Usled radova, često dolazi do oštećenja na kući ili njenim temeljima. Najteža je situacija za vlasnike i stanare privatnih kuća koji ostanu usamljeni i stešnjeni između više novih zgrada, pa njihovim placevima počne da pada cena. Bivaju primorani da pristanu na zamenu za stan koji je daleko ispod realne vrednosti parcele ili da se isele na neku cenovno prihvatljiviju lokaciju.

Tu drugu mogućnost mogli bismo da podvedemo pod pojam džentrifikacije – „starosedelačko“ stanovništvo se povlači pred najezdom gradnje luksuznijeg prostora.

Takav, iz pozicije javnog interesa i kvaliteta života, neplanski vid gradnje, ukazuje na povezanost investitora i lokalnih donosilaca odluka – sve u interesu kapitala, bez obaziranja na potrebe građana.

Sem što su dužni da poštuju dozvoljenu spratnost, stiče se utisak da je investitorima prepušteno da o svemu sami odlučuju. Česti su primeri terasa koje izlaze na trotoar, a izgled fasada varira od objekta do objekta, bez ikakve standardizacije i brige o estetici grada.

Odbranimo Teslu

Pančevačko naselje Tesla ime je dobilo po Fabrici sijalica Nikola Tesla koja se u njemu nalazila i koja je, kao i dve fabrike tekstila, smeštene u istom kompleksu, prestala da radi 90-ih godina prošlog veka. Na mestu srušenih tekstilnih pogona pre 10 godina stvorio se tržni centar na otvorenom radi čijeg proširenja je prošle godine počelo i rušenje fabrike sijalica.

Naselje je počelo da se gradi 1960-ih godina, u cilju stambenog obezbeđivanja fabričkih radnika, a najmlađe zgrade završene su krajem 80-ih. Zelene površine prostiru se između jednostavnih, mahom četvorospratnih zgrada i tri solitera od po 12 spratova.

Tesla ima dve škole, vrtić, pijacu, poštu, dečja igrališta…Ima formalna i neformalna mesta okupljanja na kojima se komšije druže, na klupicama ili na „panjevima“, kako ljudi iz kraja nazivaju betonske stubove.

Ono što kao već formirano naselje Tesla nema je prostor koji bi investitori mogli da iskoriste za novu gradnju, izuzev pomenutih dragocenih zelenih površina. Povezani duhom zajedništva koji je decenijama stvaran u planski organizovanom ambijentu, građani su prepoznali opasnost koja im preti i brzo su se pokrenuli. Okupljeni oko Inicijative Odbranimo Teslu, stanovnici još uvek uspevaju da spreče gradnju na zelenim površinama i sačuvaju humanu organizaciju naselja.

Da ne bude zabune, pod imenom „Odbranimo Teslu“, neki drugi građani su se pre nekoliko godina angažovali protiv prenošenja urne Nikole Tesle iz njegovog muzeja u Hram Svetog Save. Bila je to borba živih u slavu genijalnog naučnika koji je odavno otišao sa ovog sveta. U Pančevu se danas ljudi bore da odbrane javni prostor i javno dobro – u stvari, bore se za život dostojan čoveka.

Naslovna fotografija: Aleksandra Srećković