Al Džazirin snimak o zamrzavanju kupovine francuskih aviona zbog hapšenja Durova – nije autentičan

• Na mrežama su se proširile teze da su Ujedinjeni Arapski Emirati zamrzli kupovinu francuskih borbenih aviona zbog hapšenja direktora Telegrama Pavela Durova. U pojedinim objavama deli se snimak sa istim tvrdnjama, predstavljen kao video prilog “Al Džazire”. 
• Nema dokaza da su UAE zamrzli ugovore koje imaju sa francuskim proizvođačima aviona.
• Al Džazira je demantovala da je objavila sporan video prilog.
• Objave na mrežama ocenili smo kao netačne i digitalno izmenjen sadržaj.

Korisnici Fejsbuka dele tvrdnje, potkrepljene navodnim video prilogom katarske medijske kuće Al Džazira, da su Ujedinjeni Arapski Emirati (UAE) navodno “zamrzli ugovor o kupovini 80 francuskih borbenih aviona, zbog hapšenja osnivača i direktora Telegrama Pavela Durova”.

Reč je o dezinformaciji. 

Al Džazira nije objavila video prilog u kojem izveštava da su UAE zamrzli ugovore koje imaju sa francuskim proizvođačima aviona zbog skorašnjeg hapšenja direktora Telegrama Pavela Durova – viralan snimak je montiran.

Portparoli Al Džazire demantovali su za portale za proveru istinitosti informacija “FullFact” i “Logically Facts” da je ta medijska kuća objavila sporan video koji se deli na mrežama.

Navodnu „vest“ o zamrzavanju ugovora nije moguće pronaći na veb portalu Al Džazire, kao ni na nalozima te medijske kuće na društvenim mrežama.

Al Džazira je u decembru 2021. godine izvestila da su UAE i Francuska potpisali ugovor o naoružavanju vredan 19 milijardi dolara, kojim će, kako se navodi u članku, “zalivska država nabaviti 80 borbenih aviona Rafale i 12 vojnih helikoptera”. “Al Džazira”, od tada, nije objavila ništa novo o tom ugovoru, pokazala je pretraga ključnih reči.

Da viralan prilog nije autentičan potvrđuju i brojne nepodudarnosti sa uobičajenim formatom video priloga “Al Džazire”.

Na spornom snimku nisu navedene informacije o datumu i lokaciji, kao na većini video priloga “Al Džazire” bez prezentera. 

Takođe, tekst na viralnom snimku je drugačije pozicionairan, u poređenju sa uobičajenim video prilozima tog medija.

O manipulaciji svedoči i činjenica da je na spornom snimku montirana kratka izjava političkog analitičara Marvana Bišara, tako da izgleda da on navodno kaže da je “Francuska napravila političku grešku hapšenjem Durova”. 

Snimak Bišarove izjave preuzet je iz skorašnjeg video priloga Al Džazire, u kojem on raspravlja o strateškoj dvosmislenosti u pristupu potpredsednice Sjedinjenih Država Kamale Haris pitanju rata u Gazi (u kontekstu predstojećih izbora u SAD), a ne o ugovoru o naoružanju između UAE i Francuske.

Dodatno, novinar “BBC Verify”-ja Šajan Sardarizade napisao je na društvenoj mreži X da je posredi “velika prokremljovska dezinformaciona operacija koja proizvodi lažne video snimke u ime mejnstrim medija”.

This is a fake Al Jazeera video that falsely claims the UAE has frozen the purchase of 80 fighter jets from France over the arrest of Telegram CEO Pavel Durov.

It’s part of a huge pro-Kremlin disinformation operation that churns out fake videos in the name of mainstream outlets. pic.twitter.com/sfTkqHJYj8

— Shayan Sardarizadeh (@Shayan86) August 28, 2024

Slučaj hapšenja Pavela Durova

Osnivač i direktor Telegrama Pavel Durov uhapšen je 25. avgusta ove godine na aerodromu severno od Pariza, prenosi “BBC”. Od tada je pod zvaničnom istragom zbog sumnje za saučesništvo u omogućavanju nelegalnih transakcija, trgovine drogom, prevare i širenja slika seksualnog zlostavljanja dece na njegovom veb sajtu.

U Francuskoj, stavljanje pod formalnu istragu ne znači krivicu niti nužno rezultira suđenjem – ali ukazuje da sudije smatraju da ima dovoljno predmeta za nastavak istrage, navodi “BBC”.

Prema mišljenju kritičara, Telegram dozvoljava i znatno olakšava širenje dezinformacija u grupama i do 200.000 članova, dok korisnicima omogućava da dele zaverenički, neonacistički i drugi sporan sadržaj.

Nedavno je u Ujedinjenom Kraljevstvu aplikacija ispitana zbog web hostinga krajnje desnih kanala koji su bili ključni u organizovanju nasilnih nereda u engleskim gradovima.

Telegram jeste uklonio neke grupe, međutim, stručnjaci za sajber bezbednost kažu da je sistem moderiranja ekstremističkih i ilegalnih sadržaja na ovoj platformi “u celini znatno slabiji od sistema drugih kompanija društvenih medija i aplikacija za slanje poruka”.

Durov je rođen u Rusiji, a sada živi u Dubaiju, gde se i nalazi sedište kompanije Telegram. Durov danas ima državljanstvo Ujedinjenih Arapskih Emirata i Francuske.

Telegram, osnovan 2013. godine, naročito je popularan u Rusiji, Ukrajini i zemljama bivšeg Sovjetskog Saveza. 

Aplikacija je bila zabranjena u Rusiji 2018. godine, nakon njegovog prethodnog odbijanja da preda korisničke podatke. Zabrana je poništena 2021. godine.

Od početka 2023. godine aplikaciju Telegram koristi skoro 9 odsto svetske populacije, pokazuju podaci sa veb sajta World Population Review.

Uticaj Telegrama na Zapadnom Balkanu

Prema podacima veb sajta Similarweb (koji se bavi digitalnom analitikom) Telegram je 4. najkorišćenija aplikacija za komunikaciju u Srbiji.

U analizi o aplikaciji Telegram, objavljenoj na portalu “Hrčak” (koji na jednom mestu okuplja hrvatske naučne i stručne časopise), navodi se da Telegram predstavlja “značajan vektor ruskog uticaja na Zapadnom Balkanu”, te upozorava da aplikacija nema tehnička rešenja koja bi zaštitila korisnike od opasnog i lažnog sadržaja.

“Na Zapadnom Balkanu i u Srbiji specifični proruski Telegram kanali imaju kapacitete da utiču na unutrašnje politike, mobilišu građane za akcije, dok određeni deo sadržaja sa tih kanala dospeva do jednog dela mejnstrim medija… Vremenom, javnost usvaja sporni narativ kao sopstveno racionalno oruđe za tumačenje savremenih međunarodnih odnosa”, navodi se u analizi “Telegram as a specific playground of the Kremlin’s information operations in Serbia”.