Kako je zaživela teorija zavere o zabrani obdukcija i virusu korona?
Obdukcione analize predstavljaju zlatni standard dijagnostike uzroka smrti u celom svetu. U redovnim uslovima, obdukcije se vrše po tačno utvrđenim propisima — kada nije moguće jasno utvrditi od čega je osoba umrla. Preporuke Svetske zdravstvene organizacije o pojačanom oprezu tokom obdukcija preminulih od kovida sa početka pandemije, u pojedinim krugovima i dalje „čitaju“ kao izrazitu zabranu obdukcija — odnosno, navodnu manipulaciju brojem umrlih. Svedočenja lekara i veštaka širom sveta, pa i Srbije, pokazaće suprotno.
Da kovid-19 nije ozbiljna bolest već „lagana infekcija” od koje se ne umire, jedno je od čvršćih ubeđenja protivnika vakcinacije. Štaviše, kako kažu, širom sveta se manipuliše mortalitetnom statistikom — samo da bi se broj preminulih od kovida povećao. Ta tvrdnja je, što je i više puta potvrđeno, neistinita, ali vaksoskeptici „svoj dokaz” pronalaze u izostanku masovnih obdukcija kovid pacijenata.
Rekonstrukcija mita o ‘zabrani’ obdukcija
Krajem marta prošle godine, Svetska zdravstvena organizacija (SZO) je objavila preporuke o pojačanim sigurnosnim merama u analizama preminulih i tokom vršenja obdukcija nad pacijentima koji su umrli od kovida. Slično je postupio i američki Centar za kontrolu i prevenciju bolesti (CDC) sa „Postmortem smernicama” za analizu kovid pacijenata.
Nestručan deo javnosti je preporuke pomenutih institucija shvatio kao izdavanje zabrane obdukcija, iako se to u nijednom dokumentu ne pominje.
Dodatno, iako značajna institucija, SZO i u toku pandemije poseduje samo savetodavnu ulogu, dok o donošenju zakonskih akata suvereno odlučuju nacionalne vlasti.
U Srbiji, pitanje obdukcija pokriveno je Zakonom o zdravstvenoj zaštiti Republike Srbije (član 204 i 206), kao i Zakonikom o krivičnom postupku Republike Srbije (član 129).
Važno je, čini se, napomenuti pod kojim uslovima se — van krimi serija i pandemije zarazne bolesti — zapravo vrše obdukcije (autopsije, razudbe ili nekropsije).
Iako najprecizniji metod za utvrđivanje uzroka smrti, obdukcije se ne vrše prilikom smrti svake osobe. Uzrok i vreme smrti, kao deo ustaljene medicinske procedure, konstatuje nadležni doktor medicine nakon lekarskog pregleda, a na osnovu sigurnih, verovatnih ili nesigurnih znakova smrti. Prema Zakonu o zdravstvenoj zaštiti, obdukcija kao posebna mera utvđivanja uzroka i porekla smrti propisuje se samo pod jasno određenim uslovima.
1) na licu umrlom u zdravstvenoj ustanovi ukoliko nije utvrđen uzrok smrti;
2) ako smrt, čiji uzrok nije moguće jasno utvrditi iz postojeće medicinske dokumentacije, nastupi u roku od 24 sata od prijema lica u zdravstvenu ustanovu;
3) na mrtvorođenom detetu i novorođenčetu koje je umrlo u zdravstvenoj ustanovi odmah nakon rođenja ili tokom lečenja;
4) na zahtev doktora medicine koji je lečio umrlo lice;
5) na zahtev doktora medicine određenog za stručno utvrđivanje vremena i uzroka smrti od strane nadležnog organa opštine, odnosno grada;
6) kada je to od posebnog značaja za zaštitu zdravlja građana ili kada to nalažu epidemiološki ili sanitarni razlozi;
7) na zahtev nadležnog organa, u skladu sa zakonom;
8) na zahtev člana uže porodice umrlog lica;
9) ako smrt nastupi u toku dijagnostičkog ili terapijskog postupka, kao i nakon ovog postupka ukoliko postoji osnov sumnje da je smrt nastupila u vezi sa izvršenim postupkom;
10) u slučaju smrti lica umrlih u stacionarnoj zdravstvenoj ustanovi ili organizacionom delu stacionarne zdravstvene ustanove u kojoj se obavljaju specijalističko-konsultativni pregledi i bolničko lečenje lica sa mentalnim smetnjama, kao i u slučaju smrti pritvorenih i osuđenih lica;
11) u slučaju smrti lica koje je u vreme nastupanja smrtnog ishoda bilo uključeno u kliničko ispitivanje lekova ili drugo medicinsko istraživanje;
12) u slučaju smrti lica čiji se delovi tela mogu uzimati radi presađivanja u svrhu lečenja, u skladu sa zakonom.
Potpirivanju dezinformacija doprineo je i niz neproverenih, ali i oprečnih izjava medicinskih zvaničnika i autoriteta. Jedna od takvih je izjava ministra zdravlja Zlatibora Lončara iz jula 2020. da SZO zabranjuje obdukcije, ali i „svedočenje” kardiohirurga u penziji Miljka Ristića o „frapantnim”analizama obdukcija 17 „mladih i zdravih” kovid pacijenata iz Srbije.
Ispostaviće se da je Ristić do svojih zaključaka došao nasumičnom internet pretragom pojmova ‘kovid infekcija i obdukcija’. Pronašao je online tribinu Medicinskog fakulteta Univerziteta u Beogradu, konkretno, izlaganje profesorke Instituta za patologiju, Jelene Sopte. Prof. dr Sopta je na tribini predstavila postmortem analize organa tri pacijenata srednje dobi nad kojima je vršena delimična autopsija, ali koji nisu imali potvrđen kovid. Doduše, istakla je da je sumnja na potencijalnu infekciju SARS-CoV-2 kod ovih pacijenata bila visoka.
U vezi sa navodima prof. dr Miljka Ristića, oglasio se i dekan Medicinskog fakulteta prof. dr Nebojša Lalić, pojašnjenjem da se obdukcije kovid pozitivnih pacijenata nisu obavljale ni na Institutu za patologiju, ni na Institutu za sudsku medicinu Medicinskog fakulteta u Beogradu od početka epidemije. Lalić se u saopštenju poziva na dokument koji je izdao Institut za javno zdravlje Srbije „Dr Milan Jovanović-Batut” kojim se preporučuje da se obdukcije kod umrlih od kovida ili sumnje da su umrli od kovida ne rade (Preporuka za zbrinjavanje kod sumnje na tešku akutnu respiratornu infekciju izazvanu novim korona virusom verzija 2, interne procedure, tačka 10, od 14. marta 2020. godine).
Ni u ovom slučaju, nije reč o zabrani, već o preporukama kako bi se smanjio rizik od zaražavanja medicinskog osoblja.
S tim u vezi, profesor Lalić u saopštenju navodi i da nijedna institucija u Srbiji nije adekvatno opremljena za vršenje obdukcija po preporukama američkog CDC-a za rizične obdukcije.
Sa ovim se, barem načelno, ne slaže epidemiolog Zoran Radovanović koji u autorskom tekstu u Politici navodi da takve uslove ispunjavaju — ili mogu da ispune — mnoge obdukcione sale u Srbiji. Odluku da se obdukcije ne obavljaju donele su naše zdravstvene vlasti, navodi Radovanović i dodaje da je time znatno otežan naučno-istraživački rad, ali da je, sa druge strane, uticaj na rutinsku dijagnostiku zapravo bio zanemarljiv. Zaključak je da se broj umrlih od virusa korona ne bi značajno umanjio ni sa masovno sprovođenim obdukcijama, ali bismo posredstvom patoloških analiza imali više saznanja o samom virusu.
Više obdukcija – za bolje razumevanje virusa, ne i za smanjenje broja preminulih
Da obdukcije nisu zabranjene, pokazuje i broj objavljenih studija u referentnim naučnim bazama podataka i publikacijama, primerom, PubMed, The Lancet i Nature.
Među 936 objavljenih istraživanja u PubMed, nalazi se i izveštaj o obdukciji 50-godišnjeg muškarca preminulog od posledica kovida-19 u Kini u januaru prošle godine, američka studija o obdukciji 77-godišnjaka koji je preminuo od kovida u martu 2020, kao i italijanska studija o obdukcijama 22 kovid pacijenta.
Studija iz juna 2020. godine opisuje autopsije 80 smrtnih slučajeva povezanih sa COVID-om u nemačkom Hamburgu.
Utvrđeno je da je čak 57 od 80 smrtnih slučajeva nedvosmisleno umrlo od posledica kovida-19, dok su njih 19 bili „verovatni” ili „mogući” kovid slučajevi. Jedan od koautora studije, profesor Jan-Peter Sperhake sa Univerzitetskog medicinskog centra Hamburg-Ependorf, u autorskom članku iz novembra 2020. naveo je da su autopsije s početka pandemije bile nedovoljno korišćen „alat” kod preminulih kovid pacijenata — izvesno usled zabrinutosti da bi tela mogla biti visoko zarazna — ali i da su sada daleko češće i prihvaćenije nego što su bile na početku pandemije.
Više radova o rezultatima obdukcija preminulih od novog korona virusa, moguće je naći i u online časopisu Nature.
Obdukcije predstavljaju zlatni standard za analizu zdravstvenih stanja i uzroka smrti u redovnim, ali i tokom pandemije. Ovakva vrsta postomortem nalaza su od velikog naučno-istraživačkog značaja, iako je bilo spekulacija o zabrani njihovog sprovođenja od strane SZO i CDC. Obdukcioni izveštaji objavljeni u brojnim naučnim bazama otkrivaju nam da su uzroci smrti u većini slučajeva direktno povezani sa kovidom-19, ne i postojećim pridruženim bolestima poput dijabetesa, raka ili srčanih smetniji. Jedinstveni zaključak medicinskog dela naučne zajednice je da 5,39 miliona osoba preminulih od kovida-19, uprkos i teškim zdravstvenim stanjima — ne bi umrlo da nisu bili inficirani korona virusom.
Naslovna fotografija: Canva
