Neutemljene teorije zbog raskola Ukrajinske i Moskovske crkve
Srpskim medijima i društvenim mrežama proširila se tvrdnja da su krstovi na „najstarijoj pravoslavnoj svetinji u Ukrajini” pocrneli na dan bogosluženja Pravoslavne crkve Ukrajine. To, međutim, nije u potpunosti tačno.
- Sukob ukrajinskih pravoslavaca i Moskovske patrijaršije (MP) oko Kijevsko-pečerske lavre zaoštren je početkom godine kada MP-u nije produžen zakup za dve crkve i hram u okviru Kijevsko-pečerske lavre, velikog manastirskog kompleksa u centru Kijeva.
- Nakon božićnog služenja mitropolita kijevskog i predstavnika Pravoslavne crkve Ukrajine nezavisne od Moskovske Patrijaršije u Trapeznoj crkvi, usledila je teza da su krstovi na ovoj crkvi iznenada pocrneli.
- Krstovi su, međutim, tamnije boje već više od dve decenije i posledica su prirodnih hemijskih procesa, uticaja različitih spoljašnih fakora, ali i činjenice da je poslednja restauracija krstova bila 1960-ih godina.
Krstovi na Trapeznoj crkvi Kijevsko-pečerske lavre su „iznenada pocrneli nakon bogosluženja raskolničke Pravoslavne crkve Ukrajine”, izjavio je sredinom marta, nekadašnji upravitelj lavre, mitropolit Pavel [PCU koja pripada Moskovskoj patrijaršiji] u obraćanju kijevskim vlastima. Kratku „vest” o pocrnelim krstovima ruskog medija RIA Novosti su, između ostalih, preneli i srpski portali Sputnjik, Pravda.rs, Red Portal, Vaseljenska, kao i sajt Eparhije zvorničko-tuzlanske SPC.
„Pogledajte šta se desilo sa krstovima na Trapeznoj crkvi. Krstovi su bili žuti, dok nije došlo do krađe crkvenih svetinja”, rekao je mitropolit Pavel. Reči mitropolita, ispostaviće se, nisu u potpunosti tačne, već su deo dugogodišnjeg sukoba Moskve i Kijeva i na „terenu” crkve, odnosno crkvenog poseda u Ukrajini.
„Tiha borba” Pravoslavne crkve Ukrajine i Ukrajinske pravoslavne crkve
BBC je istraživao zbog čega je lavra toliko važna za sve pravoslavne Ukrajince, a Moskovska patrijaršija nastoji da učestvuje u njenim poslovima — sumirajući višedecenijski sukob oko dve crkve u Kijevsko-pečerskoj lavri.
Crkva se u Ukrajini podelila 2018. godine na dve frakcije sa gotovo identičnim imenom – Pravoslavnu crkvu Ukrajine (PCU) i Ukrajinsku pravoslavnu crkvu (UPC). UPC je pod jurisdikcijom Moskovske patrijaršije, dok PCU pripada Ukrajini.
Razlog za zaoštravanje sukoba desio se početkom januara kada Ukrajinskoj pravoslavnoj crkvi Moskovske patrijaršije (UPC-MP) nije produžen zakup za dve crkve i hram u okviru Kijevsko-pečerske lavre, ogromnog manastirskog kompleksa u centru Kijeva, „koji ima sveto značenje i za ukrajinsko i za rusko pravoslavlje“.
UPC-MP je zakup nad ovim crkvama imala od 2016. godine, a Ministarstvo kulture Ukrajine je 5. januara 2023. saopštilo da se crkve Kijevsko-pečerske lavre vraćaju u vlasništvo države. Već 7. januara, u Uspenskom Sabornom hramu mitropolit kijevski i predstavnik (tzv. raskolničke) PCU, nezavisne od Moskve, služio je božićno bogosluženje.
Veliki broj ruskih medija su tada ovaj potez predstavili kao nasilno oduzimanje Trapezne i Uspenske crkve od kanonske UPC od strane ukrajinskih vlasti, koje su potom „dozvolile bogosluženja raskolničke PCU”. Upravo sa ovim događajem mitropolit Pavel povezuje navodno iznenadnu promenu boje krstova nad kupolama hrama.
Pozlata na krstovima je oštećena više od dvadeset godina
O „iznenadno pocrnelim krstovima“ je prvo izvestio ruski portal Saveza pravoslavnih novinara 13. marta, navodeći reči igumana manastira mitropolita višgorodskog i černobilskog Pavela. Predstavnik UPC-MP rekao je za pomenuti portal da su se „čak i u Trapeznoj crkvi pomračili krstovi posle ‘bogosluženja’ tako ‘velikih’ nesrećnih Ukrajinaca”.
Međutim, brojne fotografije i snimci nastali pre 13. marta za kada se tvrdi da su krstovi promenili — svedoče da su oni i ranije bili crni.
Na snimcima iz 2019. i 2021. godine, snimljenom dronom, krstovi iznad Trapezne crkve imaju tamniju boju. Isto se može zaključiti i sa fotografijama iz 2017. ali i od pre skoro dve decenije, iz 2006. godine.
Dakle, krstovi nisu potamneli na dan obraćanja mitropolita Pavel 13. marta 2023. godine, već mnogo pre nego što je sveštenstvo PCU dobilo priliku da služi u Uspenskom saboru.
Ovim povodom, objavom na Fejsbuku, oglasio se i mitropolit Kijevske patrijaršije Jevstratij Zorja (Евстратий Зоря), prilažući par fotografija iz različitih godina na kojima su krstovi bili tamnije boje i tokom zakupa UPC Moskovske patrijaršije.
Konstantin Krajnij (Константин Крайний), zamenik generalnog direktora za istraživanje Nacionalnog rezervata „Kijevo-Pečerska lavra“, rekao je za ukrajinski portal TSN da su krstovi „pocrneli” pre najmanje 20 godina, kao i da su poslednji put restaurirani 1960-ih. Krajnij dodaje da je u toku poslednje dve decenije pozlata na krstovima značajno oštećena usled različitih vremenskih uslova i spoljnih uticaja, uključujući kisele kiše.
Krstovi na crkvama u Kijevsko-pečerskoj lavri nisu pocrneli pre dve nedelje, već su u tom stanju već dugi niz godina. Uzrok promene boje je oksidacija pozlate koja se smatra prirodnom hemijskom reakcijom u datim vremenskim uslovima, ne i natprirodne sile i „zla kob”, kako se implicira u izjavama mitropolita UPC Moskovske patrijaršije.
***
Crkva u Ukrajini se podelila 2018. godine na dve frakcije sa gotovo identičnim imenom – Pravoslavnu crkvu Ukrajine (PCU) i Ukrajinsku pravoslavnu crkvu (UPC). (Izvor: RSE)
Ukrajinska pravoslavna crkva je do februara 2022, odnosno početka ruske invazije na Ukrajinu, bila lojalna Moskovskoj patrijaršiji Ruske pravoslavne crkve (RPC). Par meseci kasnije, UPC prekida odnose sa Moskvom, ali je ubrzo optužena da ipak održava veze sa Rusijom.
Tim povodom su, kako prenosi Radio Slobodna Evropa, u novembru bezbednosni agenti sproveli „kontraobaveštajnu” operaciju istrage o sumnjivim proruskim aktivnostima u Kijevsko-pečerskoj lavri i drugim objektima Ukrajinske pravoslavne crkve.
Oleksej Danilov, sekretar ukrajinskog Saveta za nacionalnu bezbednost i odbranu, smatrao je da je prekid zakupa UPC nad ovim manastirskim posedom bio u interesu nacionalne bezbednosti. „Rad Ukrajinske pravoslavne crkve se ne može obavljati unutar Ukrajine sa stanovišta naše bezbednosti“ i mora se zaustaviti, rekao je Danilov tada za AP.
Upravo u danima kada se rešava sudbina Kijevsko-pečerske lavre, Služba bezbednosti Ukrajine osumnjičila je mitropolita Pavela za „izazivanje verske mržnje i delovanja u odbrani agresije Rusije“, prenosi BBC. Nakon detaljnog ispitivanja i pretresa kuće mitropolita, sud mu je 1. aprila odredio dvomesečni kućni pritvor.
Istraživanje Centra Razumkov iz 2020. godine pokazalo je da se 34 odsto Ukrajinaca identifikuje kao članovi glavne pravoslavne crkve Ukrajine, dok su 14 odsto bili članovi ukrajinske Moskovske patrijaršijske crkve.
Naslovna fotografija: Screenshot/YouTube kanal Exciting Places, 2019.
