SARS-CoV-2 izolovan pre skoro dve godine, a skeptici i dalje tvrde da je nepoznat
Lista pitanja svakog protivnika vakcinacije ostaje nepromenjena od prvih dana pandemije. U prvom redu, pitaju vaksoskeptici, kako se novi korona virus razlikuje od „običnog“ gripa, zašto se ne vrše obdukcije umrlih od kovida, šta je tačno u vakcinama i nezaobilazno — kako znamo bilo šta o kovidu kad je virus koji ga izaziva, navodno, nepoznat i nikada nije izolovan. Međutim, šta to uopšte znači?
Mnogi pojmovi iz domena epidemiologije, mikrobiologije i virusologije su u poslednje dve godine ušli u naš svakodnevni rečnik. Pojedini termini se, dodatno, pogrešno koriste od strane mnogih koji nisu imali priliku da se sa njima ranije susretnu. U vremenima koja nisu medijski opterećena pandemijom, ne bismo se mnogo osvrtali na povremenu pogrešnu upotrebu usko-stručnih pojmova. No, kada iz nepoznavanja naučnih procesa nastaju lažne vesti, greške je potrebno aktivno ispravljati.
Da li je SARS-COV-2 izolovani virus?
Tačan odgovor je: da, SARS-CoV-2 je prvi put izolovan i sekvencionisan početkom januara 2020. godine, ubrzo nakon što je detektovan klaster respiratornih infekcija u kineskom gradu Vuhan, do tada nepoznatog porekla. I u ovom slučaju, izolovanje virusa bio je neophodan korak u jasnoj detekciji patogena, ali i prvi korak u razvoju buduće kovid vakcine.
Izolat se uzima iz čistog (purifikovanog) uzorka virusa od zaražene osobe radi daljeg i podrobnijeg proučavanja. Nakon Kine, brojni naučnički timovi širom sveta proučavali su na hiljade SARS-CoV-2 uzoraka dobijenih od osoba inficiranih ovim virusom. Virus je izolovan sa pročitanim genomom i u Srbiji, Hrvatskoj i Bosni i Hercegovini.
Iako zvuči komplikovano, u pitanju je bazičan proces koji podrazumeva gotovo isključivo izdvajanje virusa iz jednog zaraženog domaćina. To, međutim, ne znači da je neophodno da se virus izoluje iz svakog pacijenta ikada zaraženim virusom korona. Nakon proučavanja izgleda i svojstava virusa, sekvencionisanja njegovog genoma (RNK), dati virus se imenuje — kao što je to bio slučaj sa korona virusom koji je 7. januara 2020. godine privremeno nazvan 2019-nCoV, a kasnije SARS-CoV-2.
Vrlo često se tokom umnožavanja virusne RNK, u određenim delovima virusa, javljaju greške u genomu — poznatije kao mutacije. Varijante se međusobno mogu razlikovati po jednoj ili više mutacija, ali takođe, neće sve replikacione greške imati značajni efekat na svojstvo virusa. Kada mutacije promene fizička i pojavna svojstva virusa, govorimo o novom soju.
Varijanta VS. soj
Postoji razlika i između varijante i soja virusa. Soj je varijanta koja je mutacijama postala značajno drugačija od „originalnog“ virusa. Ove razlike se odražavaju i na svojstva samog virusa, pa ćemo sojem nazvati varijantu koja je, recimo, postala infektivnija, lakše prenosiva, otpornija na visoke temperature, ili je dobila sposobnost vezivanja za drugačiji ćelijski receptor.
Ukratko, svi sojevi su varijante, ali nisu sve varijante sojevi. Virusi sa novim mutacijama postaju varijante. Ukoliko mutant pokazuje značajne razlike u odnosu na originalni virus, on postaje novi soj. U tekućoj pandemiji, varijante SARS-CoV-2 koje su ujedno i sojevi označavaju se sa VOC odnosno kao „varijante koje izazivaju zabrinutost“, kao što su to bile alfa, beta, gama (sada VOI, „varijante od interesa“), a danas delta (B.1.617.2) ili omikron soj (B.1.1.529). Svaki od njih sadrži nekoliko različitih mutacija, omikron čak 32.
Pročišćen virus?
Kao pridruženi argument da virus korona nije izolovan, često se javlja i onaj da on „nikada nije pročišćen“. Ideja o purifikaciji izvesno potiče iz 1890. godine kada je nemački mikrobiolog Robert Koh odredio četiri uslova za određivanje bakterijskog uzroka bolesti. Jedan od ovih uslova predviđa da organizam mora biti izolovan iz zaražene osobe, pre nego što se uzgaja u čistoj ćelijskoj kulturi. Prvobitna četiri kriterijuma, takozvani Kohovi postulati glase:
1. Bakterija mora biti prisutna u svakom bolesnom organizmu;
2. Bakterija mora biti izolovana od bolesne jedinke i uzgajena u čistoj kulturi;
3. Bolest mora biti reprodukovana kada se čista kultura bakterije unese u neoboleli organizam;
4. Mora biti moguće izolovati bakteriju iz laboratorijski zaražene jedinke.
Važna napomena je da Kohovi uslovi ne važe za viruse, otkrivene i imenovane prvi put par godina kasnije, 1898. godine. Za razliku od bakterija kojima se Koh bavio, virusima je potreban „živi“ domaćin za razmnožavanje.
Na kraju, kako ističe molekularni biolog i genetričar Miloš Babić, u Srbiji je blizu milion ljudi primilo Sinofarm vakcinu koja se proizvodi tako što se virus izoluje, pa se „ubije“ i ubaci u bočicu. Oko sebe imamo toliko ljudi koji su primili „tradicionalne“ vakcine sa umrtvljenim virusom — tvrditi da SARS-CoV-2 izolat ne postoji, ništa drugo do, kako kaže Babić, trivijalna neistina.
Naslovna fotografija: Canva
