Dezinformacije o Ukrajini – zapaljive i brže od vesti; kako ih prepoznati?
Manipulativni sadržaji i dezinformacije na društvenim mrežama očekivano su “eksplodirale” paralelno sa vestima o dešavanjima u Ukrajini. Stari snimci, fotografije iz video igrica i scene eksplozija s drugih krajeva sveta, postali su viralni jer su ih pojedinci doveli u vezu sa poslednjim sukobom Ukrajine i Rusije. Novinari koji proveravaju činjenice naišli su na slične postove na društvenim mrežama u Španiji, Gruziji, Turskoj, Indiji… Kako prepoznati i proveriti sumnjive postove, možete pročitati u ovom tekstu i pronaći odgovarajuće alatke za to.
Na Tviteru se raširio video o padobrancima iz Rusije koji su sleteli u Harkov, a zapravo je reč o video snimku koji je prvi put podeljen 2018. godine i nema veze sa trenutnim događajima, što su među prvima objavili turski fektčekeri, a Istinomerovu analizu možete pročitati ovde.
Ubrzo nakon objave predsednika Rusije Vladimira Putina 24. februara o vojnoj operaciji u Donbasu, na društvenim mrežama postao je viralan snimak eksplozije za koji se tvrdi da je reč o ruskom napadu u Luhanjsku. Međutim, kako su ustanovili u redakciji The India Today, reč je o eksploziji u Kini 2015. godine. Istom dezinformacijom bavili su se i indijski fektčekeri iz BOOM-a. Novinari iz Gruzije raskrinkali su post sa Fejsbuka u kome se tvrdilo da se pripadnici ukrajinskih snaga predaju Rusiji i da traže put za bekstvo iz zemlje.
U međuvremenu pojavila se i dezinformacija o navodnoj izjavi generalnog sekretara NATO Jensa Stoltenberga u kojoj on, prema objavama na fejsbuku kaže da će konflikt između Ukrajine i Rusije biti najveći rat u ovom veku. Novinari Teyit-a su analizirali njegove izjave i takvu nisu pronašli.
Za popularne dezinformacije u ovom talasu poslužio je i snimak sa parade ruske vojske iz 2020. godine. Španska redakcija fektčekera uočila je niz manipulativnih sadržaja o Ukrajini. Među najsvežijim tekstovima koje je objavila maldita.es su analiza snimka koji je zapravo iz jedne video igrice, a svakako ne scena rata u Ukrajini, a masovno je deljena i fotografija molitve koja zapravo kruži još od 2019. godine.
***
Dezinformacije se, po pravilu, šire velikom brzinom ne mareći za jezičke i druge barijere. Kako ih prepoznati?
Fotografijama se često manipuliše tako što im se pridaje netačan kontekst ili pripisuje netačno vreme i mesto nastanka.
Najjednostavniji način da proverite autentičnost fotografije koju ste pronašli na internetu jeste da kliknete desni klik na fotografiju, a zatim na opciju “Search Google for image“. Ukoliko je ona već objavljena, videćete gde i kada.
Ukoliko ne dobijete dovoljno rezultata koji vam pomažu da analizirate određenu fotografiju, probajte alat TinEye. Sačuvajte fotografiju na svom kompjuteru ili mobilnom telefonu, a zatim je ubacite na www.tineye.com. Rezultate možete poređati hronološki kako biste utvrdili kada se neka fotografija prvi put pojavila na internetu.
Jednostavni i besplatni alati uključuju i Google Lense, Yandex, Bing.
Naslovna foto: Canva
